همه مدهای لباس می‌آیند و می‌روند اما آنچه که هیچ‌گاه از مد نمی‌افتد، پارچه چهارخانه است. استفاده از پارچه‌های چهارخانه غالبا برای لباس‌های گرم زمستانی رایج است و در کمد لباس یک بانوی خوش استایل، حتما لباس‌های چهارخانه وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم مقاله "11 ایده استایل با پارچه چهارخانه برای فصل پاییز!" را مطالعه نمایید.
تاریخچه پارچه چهارخانه
این پارچه‌ها در گذشته در میان لباس‌های اقوام اسکاتلندی و بریتانیایی رایج بوده است اما امروزه در سراسر جهان استفاده گسترده دارد. اولین نمونه مشابه مدل امروزی این پارچه در اسکاتلند در سال 1700 میلادی تولید شد و کم‌کم با شروع مهاجرت اسکاتلندی‌ها به آمریکا، این پارچه مورد توجه آمریکاییان قرار گرفت.
الگوی چهارخانه تقریباً به‌مدت پنجاه سال پس از شورش اسکاتلند در سال 1745 در بریتانیا ممنوع شد. سال 1782 بود که این الگو دوباره ظاهر و بار دیگر استفاده از آن قانونی شد. در نیمه دوم قرن نوزدهم، پارچه چهارخانه از اروپا به ایالات متحده رسید. جایی که به‌دلیل نفوذ یک شرکت غرب میانه به نام Woolrich Woolen Mills محبوبیت بیشتری پیدا کرد. تا اواخر دهه 1940 میلادی، پارچه چهارخانه برای لباس‌های مردانه مورد استفاده بود اما از بعد از آن در دوخت پیراهن‌های زنانه نیز مورد استفاده قرار گرفت.
حتما همه شما برند Burberry و آن چهارخانه‌های کرمی رنگ مشهور را می‌شناسید. Thomas Burberry موسس این برند نیز به نوبه خود نقش مهمی در ترند کردن پارچه‌های چهارخانه ایفا کرده است.
چهارخانه یا شطرنجی، مسئله این است!
اینجا با تکیه بر ضرب المثل "هر گردی گردو نیست"، باید بگوییم که هر چهارخانه‌ای هم چهارخانه نیست! در واقع اکثریت قریب به اتفاق در تشخیص پارچه چهارخانه با پارچه شطرنجی دچار اشتباه می‌شویم که البته خود این پارچه چهارخانه نیز انواع متفاوتی دارد که در این مطلب قصد داریم به آن بپردازیم:
اصلی‌ترین تفاوت پارچه چهارخانه با پارچه شطرنجی در اصل تقارن است. پارچه‌های چهارخانه لزوما دارای تقارن نیستند و طرح‌های متنوعی دارند و می‌توانند دارای خط‌های ضخیم یا نازک یا تراکم و پراکندگی باشند. اما پارچه‌های شطرنجی دقیقا مانند صفحه شطرنج دارای تقارن و خطوط و مربع‌های منظم هستند.
انواع پارچه چهارخانه
پارچه تارتان (Tartan)
پارچه تارتان همان پارچه مشهور اسکاتلندی است که در بالا به آن اشاره کردیم. نوع سنتی و اصیل این پارچه از پشم بافته می‌شود اما امروزه از پنبه و ویسکوز هم برای بافت این پارچه استفاده می‌کنند. تارتان‌ها از نظر بصری جذابیت و پویایی بیشتری دارند. خطوط عمودی و افقی در ضخامت‌های مختلف نقش بسته می‌شوند و چهارخانه‌های کوچک و بزرگی به وجود می‌آورند. حداقل از 3 رنگ در این پارچه استفاده می‌شود که رنگ قرمز پرکاربردترین آن‌هاست.
در واقع دو رنگ پایه ترکیب شده و رنگ سوم را می‌سازند به این ترتیب، تعداد کل رنگ‌ها از جمله ترکیب‌ها، به شکل مربعی با افزایش رنگ پایه افزایش پیدا می‌کند! نتیجه می‌گیریم با زیاد شدن تعداد رنگ‌ها پارچه طیف تیره‌تری خواهد داشت.
مشهورترین پارچه تارتان هم همان پارچه بربری در طیف رنگی کرم، مشکی، سفید و قرمز می‌باشد.
پارچه پنجره‌ای (Window pane)
این پارچه همانطور که از اسمش پیداست شکلی پنجره‌وار دارد که این پنجره‌ها می توانند کوچک یا بزرگ باشند و با خطوط ظریف ترسیم می‌شود. پارچه‌ها با طرح پنجره‌ای ریز معمولا کاربرد رسمی‌تری دارند. طرح چهارخانه پنجره‌ای اغلب روی پارچه‌هایی چون فاستونی و لینن به کار برده می‌شود که لینن برای تابستان گزینه بسیار مناسبی می‌باشد.
پارچه مدرس (Madras)
خواستگاه این پارچه هند است. این چهارخانه خاص به نام شهر چنای در شرق هند (که قبلاً مدرس نامیده می‌شد) نامگذاری شده است. این پارچه سبک وزن و ظریف است به همین دلیل خوراک لباس‌های تابستانی و خنک چون شلوارک و پیراهن می‌باشد. معمولا در این نوع پارچه رنگ‌های شاد بیشتر به چشم می‌خورد و نبود تقارن بیشتر احساس می‌شود و به همین دلیل حس شادی و سرزندگی را به انسان منتقل می‌نماید.
البته کاربرد مدرس فقط به لباس محدود نمی‌شود و در حوله ها یا رومیزی‌ها نیز از آن استفاده می‌شود. 
پارچه گلن پلید (Glen plaid)
این پارچه ملقب به شاهزاده ولز، معمولا به رنگ سیاه و سفید و خاکستری است و دارای شکل‌های ریز و درشت متفاوت است که به طور منظم کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. یک طرح جذاب و کلاسیک برای پالتوها، کت و شلوارها و مخصوص کسانی که طرفدار استایل کلاسیک هستند!
انواع پارچه شطرنجی
پارچه پیچازی، دندان سگی یا Houndstooth
این پارچه دارای شکل‌های هندسی دندانه‌دار و منظم اغلب به رنگ مشکی و سفید می‌باشد و جزو قدیمی‌ترین پارچه‌های تولید شده در دنیاست که باز هم منشا و خواستگاه آن به اسکاتلند و دهه 1930 و بر اساس تاریخ سوئد به 300 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد.
در واقع پارچه دندان‌سگی نمایی لوکس و کلاسیک از پارچه شطرنجی ست که گزینه بسیار مناسبی برای پالتو و کت و شلوارهاست که البته با وجود اینکه اغلب از پشم بافته می‌شود، اما می توانیم نمونه‌های دیگری از این مدل با پارچه‌های دیگر هم ببینم.
پارچه گینگهام (Gingham)
پرکاربردترین و ساده‌ترین الگوی پارچه شطرنجی است. چهارخانه گینگهام در اواسط قرن 18 در منچستر انگلستان به مشتریان ارائه شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت. ترکیب رنگی این پارچه معمولا سفید و سورمه‌ای است و اغلب از کتان و پنبه تهیه می‌شود و این پارچه هم گزینه بسیار مناسبی برای فصل تابستان است.
این طرح پارچه به یک پارچه کلاسیک، جاودانه و همه کاره تبدیل شده است که علاوه بر لباس، در دکوراسیون خانه هم استفاده می‌شود.
پارچه شطرنجی (Check)
این طرح معمولا از دو رنگ سفید و مشکی تشکیل می‌شود و به همین دلیل به آن شطرنجی می‌گویند. چهارخانه شطرنجی (Check) شباهت زیادی به چهارخانه گینگهام دارد. البته طرح‌های آن تنها دو رنگ دارند و ابعاد خانه‌ها نیز از چهارخانه گینگهام کوچک‌تر است. چهارخانه شطرنجی نیز معمولا بر روی پارچه‌های پنبه‌ای چاپ می‌شود.
با توجه به الیاف پرطرفدار پنبه و طرح ساده و دوست داشتنی شطرنجی، می‌توان گفت این پارچه نیز جزو پرکاربردترین مدل‌های چهارخانه است. از چهارخانه شطرنجی در تولید شومیز، دامن، شلوار و حتی در موارد بسیاری پرده، مبل و روتختی استفاده می‌شود.
تاترسال (Tattersall)
شطرنجی تاترسال الگویی است که قدمت آن به قرن ۱۸ باز می‌گردد. این الگو نام خود را از بازار‌های اسب Tattersall در لندن گرفته است و معمولا برای تهیه پتو برای این حیوانات استفاده می‌شد. امروزه اما این الگو از لباس‌های غیررسمی گرفته تا روبالشی و حتی فرش قابل اجرا است. رنگ نوار‌های تاترسال معمولاً تیره‌تر از رنگ پایه هستند. پارچه تاترسال انتخابی عالی برای تابستان و بهار است. امروزه از این پارچه بیشتر در تولید پیراهن های مردانه استفاده می‌شود.
حرف آخر
شناختن انواع پارچه، بافت، شکل، رنگ و اسامی آن‌ها به ما کمک می‌کند تا در انتخاب‌های خود برای استایل‌مان بیشتر دقت کنیم و انتخاب‌های درست‌تری داشته باشیم و برای کسانی که در حوزه طراحی لباس و خیاطی فعالیت می‌کنند این امر کاملا ضروری است. در این مطلب انواع پارچه‌های شطرنجی و چهارخانه را با تفاوت‌هایشان برای شما شرح دادیم و امیدواریم که مفید واقع شود.
حالا شما بگویید که نام کدام یک از این پارچه‌ها را می‌دانستید یا تا به حال از آن استفاده کرده‌اید؟
