در دنیای مد و هنر، تضاد نقشی اساسی در خلق زیبایی و جلب توجه ایفا می‌کند. طراحان لباس از این عنصر قدرتمند، چه در انتخاب آلمان‌های مختلف طراحی و چه در به‌کارگیری رنگ‌ها، بهره می‌برند. استفاده از تضاد رنگ در طراحی لباس، جلوه‌های بصری جذاب و چشم‌نوازی خلق می‌کند و ابزاری کارآمد برای تأکید بر ویژگی‌های خاص بدن و القای حس و حال دلخواه طراح به شمار می‌رود.
اما طراحی بر اساس تضاد رنگی چگونه انجام می‌شود؟ چه قوانین و دستورالعمل‌هایی برای استفاده از تفاوت رنگ‌ها در جهت زیباتر نشان دادن استایل وجود دارد؟ پاسخ این پرسش‌ها در تئوری رنگ ایتن نهفته است. این تئوری با ارائه چرخه رنگی مشخص و قوانینی مبتنی بر تضاد رنگ‌ها، راهنمایی جامع برای طراحان ارائه می‌کند. در این مقاله به معرفی هفت تضاد یا کنتراست رنگی ایتن می‌پردازیم و کاربرد هر یک را در طراحی لباس بررسی می‌کنیم.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله "کاربرد چرخه رنگ در طراحی لباس" را مطالعه نمایید.
تئوری رنگ ایتن چیست؟
یوهانس ایتن، نقاش، طراح و معلم مدرسه باهاوس، اولین کسی بود که در مورد انواع تضادهای احتمالی که توسط ویژگی‌های مختلف رنگ ایجاد می‌شود، نظریه‌ای ارائه کرد. هنگامی که دو یا چند رنگ در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، به دلیل خواص و ترکیب‌شان، اثری کاملاً جدید ایجاد می‌کنند. یوهانس ایتن (1888-1967) یکی از اولین افرادی بود که استراتژی‌هایی را برای ترکیب رنگ‌های موفق تعریف و شناسایی کرد.
او از طریق تحقیقات خود، هفت روش برای هماهنگ کردن رنگ‌ها با استفاده از ویژگی‌های متضاد رنگ ابداع کرد. این تضادها تغییرات دیگری را با توجه به شدت رنگ‌های مربوطه اضافه می‌کنند. به عبارت دیگر، کنتراست‌ها می‌توانند به دلیل مقدار روشن، متوسط یا تاریک رنگ‌ها به وجود بیایند.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله "روش‌های آسان برای ست کردن رنگ لباس‌ها" را مطالعه نمایید.
چرخه رنگ ایتن
چرخه رنگ دوازده قسمتی ایتن بر پایه سه رنگ اصلی قرمز، زرد و آبی بنا شده است. با ترکیب این سه رنگ، سه رنگ ثانویه نارنجی، سبز و بنفش به وجود می‌آید. ترکیب رنگ‌های اصلی و ثانویه، شش رنگ ترکیبی دیگر به نام "رنگ‌های سوم" (نارنجی-قرمز، زرد تیره، سبز روشن، آبی-سبز، آبی-بنفش و بنفش-قرمز) را ایجاد می‌کند.
اگر می‌خواهید که با رنگ‌های ترند امسال آشنا شوید و استایل خود را به روز کنید، مطلب "با 5 تا از رنگ های ترندی سال 1403 (2024) آشنا شوید!" را مطالعه کنید!
7 کنتراست رنگی در تئوری رنگ ایتن
طبق تئوری رنگ ایتن اگر دو یا چند رنگ در یک رابطه مستقیم با یکدیگر قرار گیرند، بسته به خواص مربوطه و ترکیب آنها یک اثر کاملاً جدید ایجاد می کنند. در ادامه به معرفی 7 تضاد رنگی این تئوری می‌پردازیم.
1. تضاد رنگ‌های اصلی Contrast of saturation
تضاد رنگ‌های اصلی طبق تئوری رنگ ایتن، زمانی رخ می‌دهد که حداقل دو رنگ خالص در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این تضاد، به خصوص زمانی که رنگ‌های انتخابی از نظر شدت و خلوص بالا باشند و در چرخه رنگ فاصله زیادی از یکدیگر داشته باشند، به وضوح قابل مشاهده خواهد بود.
نمونه‌ای از این ترکیب، رنگ‌های اصلی ایتن یعنی قرمز، زرد و آبی است. استفاده از رنگ‌های دست‌نخورده در تضاد رنگ در خود، ظاهری بسیار رنگارنگ، چشمگیر و قوی به ارمغان می‌آورد. این ترکیب رنگی با مفاهیمی مانند شادابی، روشنایی، بی‌خیالی، زکاوت و پویایی همراه است. در دنیای تبلیغات، کنتراست رنگی به سرعت توجه مخاطب را جلب می‌کند و نمادی از سرزندگی، انعطاف‌پذیری و خلاقیت محسوب می‌شود.
با این حال، ترکیب چندین رنگ با تُن‌های مختلف می‌تواند گاه آشفته و زننده به نظر برسد. برای تعدیل این اثر، می‌توان از روش‌هایی مانند کاهش روشنایی و اشباع رنگ‌ها استفاده کرد. رنگ‌های ملایم‌تر و پاستلی، حس آرامش و سکون را القا می‌کنند و شدت کمتری دارند. ترکیب رنگ‌های ترکیبی نیز معمولاً تاثیر دلپذیرتری بر بیننده می‌گذارد، چرا که شدت آنها در مقایسه با رنگ‌های خالص پایین‌تر است.
2. تضاد مکمل Complementary contrast
تضاد مکمل، نوعی کنتراست رنگی شدید در تئوری رنگ ایتن است که از ترکیب دو رنگ مکمل در چرخه رنگ به وجود می‌آید. به‌عنوان مثال، جفت رنگ‌های قرمز و فیروزه‌ای، سبز و سرخابی یا آبی و زرد نمونه‌هایی از رنگ‌های مکمل هستند. 
هنگامی که دو رنگ مکمل در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، تضاد بسیار قوی و زنده‌ای ایجاد می‌کنند. این خاصیت، طراحان را بر آن می‌دارد تا از این نوع کنتراست برای جلب توجه بیشتر به طرح‌ها، نقوش و یا تبلیغات خود استفاده کنند. همانند کنتراست رنگ در خود، ترکیب رنگ‌های ترکیبی مکمل نیز به کنتراستی ملایم‌تر در مقایسه با تضاد مکمل سنتی منجر می‌شود.
آیا تا به حال این پدیده را تجربه کرده‌اید؟
زمانی که دو رنگ مکمل در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، حس بینایی ما بیش از حد تحریک می‌شود. این امر منجر به ایجاد "سوسو زدن" در مرزهای بین رنگ‌ها و ایجاد حس ناخوشایندی در بیننده می‌شود. این سوسو زدن را می‌توان با تنظیم روشنایی یکی یا هر دو رنگ تا حدی کاهش داد.
3. کنتراست تاریک و روشن Light-dark contrast
کنتراست تاریک و روشن، یا به عبارتی دیگر کنتراست روشنایی، یکی از قوی‌ترین انواع کنتراست رنگی است که از ترکیب یک رنگ روشن و یک رنگ تیره به وجود می‌آید. این نوع کنتراست در تئوری رنگ ایتن، به جلب توجه مخاطب و ماندگاری بیشتر در ذهن مخاطب کمک می‌کند. علاوه بر ترکیب کلاسیک استفاده از جزئیات با رنگ روشن بر روی پارچه تیره نیز زیبایی و جذابیت خاصی به کار می‌بخشد. هنگام قراردادن المان‌های طراحی رنگی بر روی پارچه اصلی لباس، انتخاب رنگ‌هایی که از نظر روشنایی تفاوت زیادی با یکدیگر دارند، بسیار حائز اهمیت است.
در میان رنگ‌های خالص و روشن، زرد و آبی قوی‌ترین تضاد روشن و تاریک را تشکیل می‌دهند. در مقابل، رنگ‌های مکمل سرخابی و سبز کمترین تفاوت را در روشنایی نشان می‌دهند. کنتراست روشن و تاریک، در عکاسی مدلینیگ نیز نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
تضادهای قوی بین عناصر روشن و تاریک، یک عکس را جذاب و دیدنی می‌کنند و به ایجاد حس فضا و عمق در آن کمک می‌کنند. فوکوس در تصویر نیز می‌تواند تحت تأثیر کنتراست روشن و تاریک قرار گیرد. عناصر روشن‌تر در تضاد با محیط تاریک‌تر برجسته می‌شوند و به سرعت به‌عنوان مهم‌ترین بخش تصویر جلب توجه می‌کنند.
4. تضاد سرد و گرم Temperature contrast
کنتراست سرد و گرم، نوعی کنتراست رنگی در تئوری رنگ ایتن است که از ترکیب رنگ‌های سرد و گرم در چرخه رنگ به وجود می‌آید. به‌طور کلی، رنگ‌هایی مانند قرمز، نارنجی و زرد به‌عنوان رنگ‌های گرم و رنگ‌هایی مانند سبز مایل به آبی، فیروزه‌ای، آبی به‌عنوان رنگ‌های سرد شناخته می‌شوند. البته رنگ‌هایی مانند سبز و سرخابی در این دسته‌بندی به‌طور واضح جای نمی‌گیرند و می‌توانند در طیف‌های مختلفی از گرمی و سردی قرار بگیرند.
در تضاد سرد و گرم، رنگ‌های سرد و گرم در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این ترکیب رنگی، جلوه‌ای بسیار قوی و گویا دارد و می‌تواند حس‌های مختلفی را در بیننده برانگیزد. به‌عنوان مثال، می‌تواند تداعی‌کننده سایه و آفتاب، آرامش و هیجان، دوری و نزدیکی، سبکی و سنگینی و یا رطوبت و خشکی باشد. این نوع کنتراست را می‌توان با استفاده از تن‌های مختلف رنگ‌های سرد و گرم به خوبی نشان داد. شدیدترین کنتراست سرد و گرم، زمانی ایجاد می‌شود که از رنگ‌های مکمل مانند قرمز و فیروزه‌ای در کنار یکدیگر استفاده شود. چرا که قرمز به‌عنوان گرم‌ترین رنگ و فیروزه‌ای به‌عنوان سردترین رنگ در چرخه رنگ شناخته می‌شوند.
5. کنتراست اشباع یا کیفیت Quality contrast
کنتراست کیفیت، یا به عبارتی دیگر کنتراست اشباع یا شدت، به تفاوت موجود بین رنگ‌های خالص و اشباع شده با رنگ‌های کم‌اشباع‌تر اشاره دارد. هنگامی که این دو نوع رنگ در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، کنتراست کیفیت ایجاد می‌شود. برای کاهش کیفیت رنگ‌هایی مانند سرخابی یا سبز، می‌توان از رنگ‌های مشکی، سفید یا خاکستری و همچنین رنگ مکمل آنها استفاده کرد. این کار باعث می‌شود رنگ اصلی کدر، مات و خاکستری به نظر برسد. 
اگر در این شرایط رنگ اشباع شده را در کنار رنگ‌های کم‌اشباع قرار دهیم، به‌طور خودکار برجسته می‌شود، زیرا رنگ‌های کم‌اشباع در پس‌زمینه محو می‌شوند و به معنای واقعی کلمه در کنار رنگ روشن‌تر از بین می‌روند. چنین ترکیباتی آرام و متعادل به نظر می‌رسند، اما در عین حال چندان چشمگیر و جذاب نیستند. برای دستیابی به درجه‌بندی رنگی با کنتراست بالاتر، می‌توان علاوه بر اشباع، روشنایی رنگ را نیز تغییر داد. این نوع درجه‌بندی رنگ‌ها، ظاهری بسیار هماهنگ دارند و معمولاً در طرح‌های تک‌رنگ، یعنی طرح‌هایی که فقط از یک رنگ استفاده می‌شود، به کار می‌روند.
6. تضاد کمیت Quantity contrast
کنتراست کمیت، که در تئوری رنگ ایتن به آن کنتراست ناحیه نیز می‌گویند؛ به‌طور مستقیم یک تضاد رنگی نیست. این نوع کنتراست به نسبت‌ها یا تناسب‌های سطحی اشاره دارد که در آن رنگ‌ها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. رنگ‌های گرم و روشن، به‌طور ذاتی قوی‌تر از رنگ‌های سرد و تیره درک می‌شوند. به‌عنوان مثال، عناصری که به رنگ زرد هستند، بلافاصله توجه بیننده را به خود جلب می‌کنند، در حالی که عناصری با رنگ بنفش در همان اندازه، نامحسوس و ظریف به نظر می‌رسند. برای هدایت موثر تأثیر رنگ‌ها، به خصوص در رابطه با یکدیگر، می‌توان آنها را از نظر اندازه سطح با یکدیگر هماهنگ کرد.
1. ایجاد تعادل و آرامش: برای ایجاد جلوه‌ای آرام و متعادل، رنگ‌های گرم با درخشندگی بالا باید نسبت به رنگ‌های سرد با درخشندگی کم، سطوح کوچک‌تری را اشغال کنند. در مثال ترکیب رنگی زرد و بنفش، این به معنای آن است که عنصر زرد باید به‌طور قابل توجهی کوچک‌تر از عنصر بنفش باشد تا هر دو رنگ اثر یکسانی داشته باشند.
2. ایجاد تنش و پویایی: با این حال، نباید فراموش کرد که رنگ‌های نابرابر می‌توانند باعث ایجاد تنش و پویایی شوند. به همین دلیل، انتخاب تضادهای سطحی باید آگاهانه و با دقت و با توجه به قصد و هدف نهایی انجام شود.
7. تضاد همزمان Simultaneous contrast
کنتراست همزمان، پدیده‌ای نوری است که در آن یک رنگ تحت تأثیر رنگ‌های موجود در محیط اطراف خود قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال، اگر به یک مربع خاکستری خنثی بر روی یک سطح سبز نگاه کنیم، مربع خاکستری را گرم‌تر و تقریباً مایل به قرمز می‌بینیم. در مقابل، همان مربع خاکستری با همان سایه، در مقابل یک سطح زرد، سرد و کمی مایل به آبی به نظر می‌رسد. این تصور ذهنی به این دلیل ایجاد می‌شود که وقتی به یک رنگ نگاه می‌کنیم، حس بینایی ما به‌طور همزمان سعی می‌کند رنگ مکمل آن را در محیط اطراف پیدا کند. به عبارتی دیگر، چشمان ما در تلاش برای یافتن تعادل و تناسب بین رنگ‌ها هستند.
تقویت جلوه رنگ با کنتراست همزمان
با استفاده از رنگ‌های مکمل در کنار یکدیگر، می‌توان از کنتراست همزمان برای افزایش جلوه و وضوح رنگ‌ها استفاده کرد. مثلاً، رنگ زرد در کنار رنگ بنفش، روشن‌تر و خالص‌تر از زمانی که در کنار رنگ‌های دیگر قرار می‌گیرد، به نظر می‌رسد.
جمع بندی
تئوری رنگ ایتن توسط یوهانس ایتن، نقاش و معلم مدرسه باهاوس، ارائه شد و به بررسی هفت نوع کنتراست رنگی می‌پردازد. این کنتراست‌ها شامل تضاد اشباع، تضاد مکمل، کنتراست تاریک و روشن، کنتراست سرد و گرم، کنتراست کیفیت، کنتراست کمیت و کنتراست همزمان می‌شوند.
هر یک از این کنتراست‌ها اثرات بصری متفاوتی ایجاد می‌کنند و می‌توان از آنها برای جلب توجه، ایجاد حس و حال و یا انتقال پیام خاصی استفاده کرد. کدام یک از کنتراست‌های رنگی ایتن را در زندگی روزمره خود بیشتر مشاهده می‌کنید؟
ثبت دیدگاه بعنوان مهمان
5 دیدگاه
میهمان
20 اردیبهشت 1403 08:37
مدیر سایت
20 اردیبهشت 1403 08:37ممنون که همراهیمون میکنین❤️
06 اسفند 1403 09:29
مدیر سایت
06 اسفند 1403 09:29
